معاونت مسکن شهری

مقدمه:

مسكن و ساختمان یكی از مهم ترین بخش های اقتصادی كشور بوده و طیف گسترده ای از سایر صنایع را برای فعالیت های خویش به همراه دارد. اصلاح الگوی ساخت و ساز، بهره برداری و بازیافت مصالح (در پایان عمر ساختمان) از دغدغه های مهم كشورها برای توسعه پایدار می باشد. بحث مصرف انرژی در ساختمان، از مرحله طراحی ساختمان شروع شده و تا مراحل پیاده سازی، اجرا، نگهداری و مرحله استفاده و بهره برداری از آن ادامه پیدا می كند.

معاونت امور مسکن شهری و زیر مجموعه های استانی در این راستا مسئولیت برنامه ریزی، تامین زمین و انجام مطالعات و تهیه طرحهای لازم برای پروژه های احداث مسکن کم درآمد، تأمین منابع اعتباری اعم از تسهیلات بانکی و منابعی از بنیاد مسکن و کمک هایی که از طرف دولت و حساب 100 امام (ره) در بودجه های سالیانه پیش بینی میشود را بر عهده دارد.

اهداف حوزه مسکن شهری

هدفهای کوتاه مدت برای حوزه مسکن شهری متاثر از اصول 30،31 و 43 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، سند چشم انداز جمهوری اسلامی ایران در افق 1404 و اساسنامه مصوب بنیاد مسکن انقلاب اسلامی تعریف می شود که اصول کلی آن در سال 95 عبارت است از :

1. توجه به اقتصاد مقاومتی جهت بالا بردن ظرفیت اشتغال از طریق تعریف پروژه ها مسکن کوچک مقیاس در شهرهای کشور

2. استفاده از مصالح و امکانات تولید داخل به منظور تقویت آنها در اجرای تولیدات اقتصاد مقاومتی

3. توجه به عوامل اصلی در تولید مسکن از جمله بحث مقاوم سازی، تولید مسکن با مصرف انرژی کمتر( عایق سازی واقعی) زیبا سازی در فضای داخلی و بیرونی برای تولید کالای با دوام (رعایت اصول مقاومتی و پدافند غیر عامل)

4. تأمین مسکن با شرایط مناسب برای محرومینی که فاقد مسکن هستند (با حداکثر تعداد ممکن، متاثر از امکانات و تسهیلات)

5. پرداختن به فضاهای باز و طراحی فضاهای عمومی در مجموعه های احداثی، توجه به تأمین تأسیسات زیربنایی (آب، برق، ...) و سبزینگی و فضای جمعی، به منظور پاسداشت خانواده و کودکان در محیط زندگی.

6. پیگیری و تلاش برای اتمام مسکن مهر در جهت کمک به متقاضیان و خانواده های در انتظار با استفاده از تمامی امکانات موجود

ماموریت و عناوین فعالیت های مهم حوزه مسکن شهری

مجموعه متنوعی از فعالیت های مرتبط با تامین مسکن و به تعبیری زنجیره تولید مسکن، مدیریت اجرا و بهره برداری از پروژه های مسکن مهر و ساخت ساختمان ها و فضاهای اداری در حوزه مسکن شهری در نه ماهه اول سال 1395 انجام شده است.

1. تامین زمین و آماده سازی

2. تهیه گزارش های اقتصادی پروژه ها (گزارش هزینه، فایده)

3. تهیه طرح و دریافت پروانه

4. پیشبرد و تکمیل پروژه های مسکونی در دست اجرا

5. شروع پروژه مسکونی جدید

6. واگذاری و اعطای سند به متقاضیان

7. مسکن مهر

8. ساخت ساختمان ها و فضا های اداری

9. ساخت پروژه های اداری، بهداشتی و مذهبی

10. تهیه گزارش های برنامه ای، انجام پروژه های پژوهشی و تحقیقاتی

دفتر برنامه ریزی و تحقیقات مسكن شهری

با توجه به اهمیت و لزوم برنامه ریزی خصوصاً در پروژه هایی كه زمان بر بازدهی و رسیدن به هدف آن نقش بسزایی دارد، تأثیر برنامه ریزی در بخش مسكن آشكار می شود. در همین راستا دفتر برنامه ریزی حوزة مسكن شهری با محوریت فناوری و تكنولوژی نوین ساختمانی، برنامه ریزی مسكن و اقتصاد مسكن تشكیل شده است.

در همین راستا دفتر برنامه ریزی حوزة مسكن شهری بنیاد مسكن انقلاب اسلامی وظیفه نظارت بر پیش بینی اجرای پروژه ها در زمان معقول و مقایسه عملكرد اعتبار پروژه ها در مقاطع زمانی سه ماهه با پیش بینی آن را بر عهده گرفت تا از افزایش هزینه ساخت به هر دلیل جلوگیری بعمل آید. علاوه بر نظارت بر عملكرد اعتباری پروژه ها، سیاست گذاری و راهبری حوزة مسكن شهری نیز از وظایف اصلی دفتر برنامه ریزی می باشد. بگونه ای كه از تبصره ها و قانونهای موجود در جهت بهره گیری حوزة مسكن شهری به بهترین نحو استفاده شود و نیز جهت بالابردن سطح كیفیت و امكان افزایش سرعت ساخت و پیرو مسئولیتهای جدید محوله بنیاد مسكن انقلاب اسلامی این دفتر اقدام به شناسایی سیستمها و زیر سیستمهای صنعتی ساخت و ساز نموده است.

اهم فعالیتهای دفتر برنامه ریزی و تحقیقات مسکن شهری شامل موارد زیر است

الف - بخش برنامه ریزی مسكن

• مدل بررسی امكان سنجی احداث و عرضه مسكن

• طرح ارزیابی رضایتمندی بهره برداران واحدهای مسكونی بنیاد مسكن انقلاب اسلامی

• طرح بررسی و تحلیل وضعیت مسكن به تفكیك شهرستان

• بررسی توجیه اقتصادی پروژه های مسكونی

• بررسی مسكن و ابعاد مختلف آن در ایران

• بررسی ویژگیهای گروههای پایین درآمدی با تأكید بر وضعیت مسكن

• بررسی ویژگیهای جمعیتی، كالبدی شهرهای كوچك (نمونه گیری)

• نحوة امتیازدهی و تعیین اولویت واگذاری متقاضیان واحدهای مسكونی بنیاد مسكن انقلاب اسلامی

• طراحی و راه اندازی سامانه مدیریتی حوزه مسکن شهری

• تدوین سیاست های 5 ساله حوزه مسکن شهری

• عارضه یابی و بررسی عملکرد حوزه مسکن شهری با توجه به ماتریس SWOT

• تدوین آیین نامه طراحی و اجرا (ویرایش دوم)

ب - بخش اقتصاد مسكن:

• درآمدی بر طرح جامع مسكن

• نقدی بر طرح جامع مسكن

• تهیه CD آموزشی نحوه تكمیل فرمهای پیش بینی و مقایسه ای بودجه

• طرح تأمین مسكن خانوارهای كم درآمد شهری

• كنترل و مقایسه عملكرد و پیش بینی اعتبارات استانهای مختلف و سنجش درصد تحقق آنها

• برگزاری جلسات آموزشی تكمیل فرمهای منابع- مصارف و توجیه فنی- اقتصادی پروژه ها در استانها

• بررسی توجیه فنی و اقتصادی پروژه های مسكن استانها

• تغییر فرمهای توجیه فنی و اقتصادی پروژه های مسكن و انطباق آنها با قالب استاندارد فرمهای توجیهی

• تنظیم موافقتنامه سازمان مدیریت و برنامه ریزی

• تكمیل فرمهای ارسالی سازمان مدیریت از جمله: پیشنهاد طرح تملك دارایی، جدول گزارش پیشرفت عملیات پروژه های عمرانی، طرح تملك داراییهای سرمایه ای، طرح تملك داراییهای خام، گزارش پیشرفت عملیات پروژه ، اولویت بندی طرحهای تملك سرمایه ای

• تأمین مسكن محرومین

• تدوین برنامه 5 ساله ساخت واحدهای مسكونی بنیاد مسكن

طراحی سامانه مدیریتی حوزه مسکن شهری

باتوجه به حجم زیاد اطلاعات و تنوع آنها و همچنین گستردگی و پراکندگی پروژه های مسکن شهری بنیاد مسکن انقلاب اسلامی در سطح کشور، نیاز به پردازش داده ها جهت تصمیم گیری بهینه مدیریتی احساس می گردید از این رو سیستم جامع به جهت پردازش وکنترل کمی ، کیفی و مالی پروژه ها با هم اندیشی مشاوران و دفاتر حوزه اقدام گردید به طراحی و بارگذاری سامانه جامع مدیریتی حوزه مسکن شهری شده است

بررسی و شناسایی فن آوری و تکنولوژی های نوین ساختمانی

با توجه به پیشرفت روز افزون صنعت ساختمان در دنیای امروزی، دفتر نظارت و ارزیابی اقدام به شناسایی تکنولوژی های نوین ساختمانی در سطح داخلی و بین المللی نموده و نسبت به برگزاری جلسات متعدد کارشناسی با شرکتهای دانش بنیان ، تولیدکنندگان و صاحبان تکنولوژی و فن آوری های نوین جهت ارتقای کیفیت پروژه های مسکن شهری و استفاده از تجربیات و امکانات شرکت های فوق اقدام نموده است.

واگذاری واحدهای مسکونی مسکن شهری

در فرآیند ساخت وساز واحدهای مسکونی در حوزه مسکن شهری واگذاری واحدهای مسکونی به متقاضیان به عنوان محصول نهایی حوزه مسکن شهری میباشد. تهیه و به سرانجام رسیدن آن با مشارکت و هماهنگی تمامی همکاران حوزه مسکن شهری انجام میشود.از زمان اتمام عملیات ساختمانی در پروژه های مسکن شهری و عرضه واحدهای احداث شده به متقاضیان ثبت نام شده بر حسب پروژه های غیر حمایتی و پروژه های حمایتی ، گزینش انجام شده و پس از ثبت قرارداد، واحد های تخصیص داده شده ، تحویل و در نهایت انتقال سند رسمی بنام متقاضیان مذکور انجام می گیرد.

طرح اقدام ملی

وزارت راه و شهرسازی در راستای کمک به تأمین مسکن، طرح «اقدام ملی مسکن» را در قالب احداث 400 هزار واحد مسکونی برنامه ریزی نموده است.

بنیاد مسکن انقلاب اسلامی مدیریت احداث یکصد و سی و هشت هزار واحد مسکونی از این برنامه را در شهرهای کشور با اولویت شهرهای با جمعیت کمتر از یکصد هزار نفر بر عهده دارد.

ویژگی های طرح

• استفاده از تجربيات بنياد مسکن انقلاب اسلامی در اجراي مسکن شهري
• اجراي طرح برمبناي مشارکت متقاضيان
• تأمين مالي مطمئن از طريق انتخاب متقاضيان مؤثر
• تقاضا محور بودن طرح اقدام ملی
• طراحی سامانه آباد جهت حذف فیزیکی فرآیند ثبت نام و انجام مراحل مختلف تا پایان کار متقاضیان
• اجراي اين طرح با مشارکت خانوارهاي واجد شرايط و از طريق تأمين تسهيلات بانکي و سهم آورده متقاضيان انجام خواهد شد.
• شناسايي گروه هاي هدف بر اساس الويت دهي به خانه اولي ها، متقاضيان صندوق يکم و اقشار میان درآمد با تاکید بر نيازمندان واجد شرایط در مناطق کم برخوردار برای تأمين مسکن انجام مي گيرد.
• تسهيلات بانکي اين طرح بطور مبلغ 1000 ميليون ريال به ازاي هر واحد مسکوني تأمين و با معرفي و نظارت بنياد مسکن انقلاب اسلامي به متقاضیان (سازندگان) واجد شرايط به صورت مرحله اي و متناسب با پيشرفت فيزيکي پرداخت مي شود.
• در اجراي اين طرح زمين مناسب با قابليت دسترسي به خدمات زير بنايي،از طريق سازمان ملی زمین و مسکن تأمين خواهد شد.
• چنانچه متقاضيان قادر به تأمين زمين با قابليت اخذ مجوز از مرجع صدور پروانه ساختماني باشند، دراولويت قرار خواهند گرفت.

اطلاعات بیشتر در مورد اقدامات بنیاد مسکن در مورد "طرح اقدام ملی" را میتوانید در صفحه مربوطه با کلیک روی آیکون مربوطه یا اینجا مشاهده فرمایید

حاشیه نشینی ریشه در زمان های بسیار دور دارد و در قرن های گذشته نیز وجود داشته است .این پدیده اجتماعی ، هم در کشورهای توسعه یافته و هم در کشورهای توسعه نیافته وجود دارد.هرچند تفاوت هایی از حیث دلایل شکل گیری این مسئله دراین کشورها وجود دارد. نخستین علت این پدیده در سطح کلان را باید ساختارهایی دانست که ساز و کارهای تبعیض آمیزایجاد ، و فقراقتصادی را بر پایه ی توزیع غیرعادلانه منابع قدرت،ثروت و درآمد رقم میزند به طور کلی دیگرعواملی که زمینه ساز پیدایش و شکل گیری حاشیه نشینی و اسکان غیر رسمی می شود، ضعف برنامه های مشخص و مؤثر برای پاسخگویی به نیاز سرپناه اقشار کم درآمد با توزیع جغرافیایی مناسب، پیش بینی نشدن فضای مسکونی کافی و مناسب برای اقشار کم درآمد در طرح های کالبدی شهری و اعمال استانداردهای خارج از استطاعت برای آن ها، دسترسی ناچیز به نظام های رسمی اعتباری و وام مسکن برای اقشار کم درآمد، به ویژه شاغلان بخش غیر رسمی، وجود گروه های نامشروع قدرت و سوداگران زمین باز به موازات اهمال و ناتوانی در نظارت و کنترل ساخت و سازها، به ویژه در فضای بینابینی شهرها، فقدان نهادسازی برای تجهیز و تجمیع منابع اقشار کم درآمد و نبود حمایت و هدایت دولت از خانه سازی خودیاردانست .

بعد از جنگ جهانی دوم و پس از فروپاشی نظام اقتصادی جهان و افزایش فقر در اکثر کشورها ،حاشیه نشینی گسترش داشت و رفتار اجتماعی حاشیه نشینان وتأثیرات پررنگ آن ، تبدیل به معضلی برای برنامه ریزی و مدیریت کلان جوامع شد .

حاشیه نشینی در شهر های ایران عمدتاً به صورت شهرک نشینی در حومه ی شهرها و هم چنین آلونک نشینی دیده می شود.کشور ایران از حیث حاشیه نشینی وضعیت چندان رضایت بخشی ندارد وعوامل گوناگونی در سطوح خرد، میانی و کلان برای آن مطرح است

پیامدها و راهکارهای پیشگیری

عموم جامعه شناسان ، حاشیه نشینی را فضایی خطرناک و مستعد به آلودگی ها و بیماری های مختلف و علت بسیاری ازمسائل اجتماعی از قبیل تبهکاری، فساد اخلاقی ، بزه کاری ،پرخاشگری،اعتیاد،دزدی،قاچاق مواد مخدر و کار کودکان و اختلال در روابط خانوادگی می دانند که ابعاد گسترده ای دارند.

تعارض خورده فرهنگ ها، خصومت و اختلاف های دیرینه، سودجویی و تحصیل اموال، جریحه دار شدن غیرت و آبرو و نزاع های اتفاقی و اعتیاد ، احساس محرومیت و طرد شدگی، از جمله معضلات حاشیه نشینی است .

با توجه به مطالب گفته شده نتیجه می گیریم که حاشیه نشینی و سکونت گاه های غیر رسمی با مقوله ی فقر، اعم از فقر اقتصادی، فقر فرهنگی، شهروندی و اجتماعی نسبت نزدیک دارد و هر یک دیگری را در چرخه ی باطلی تولید و بازتولید می کند. فقر اقتصادی( بیکاری،درآمد پایین، فقدان مسکن) و فقر فرهنگی(بی سوادی، نا آگاهی، تقدیر گرایی منفی) در یک دور باطل یکدیگر را تولید می کنند و از به هم پیوستن آن ها فقر شهروندی و فقر اجتماعی تولید می شود.

تحت چنین شرایطی، زمینه ی بروز انواع آسیب های اجتماعی هم چون تضعیف اتصال ها و پیوندهای اجتماعی فراهم میشود. شکل گیری خرده فرهنگ های بزهکاری، کاهش کنترل اجتماعی غیر رسمی، اختلال در روابط و مناسبات خانوادگی، آزادی و استقلال فرزندان برای ترک خانه، مسکن نامناسب، خانواده ی بی نظم و پرجمعیت، قاچاق و مصرف مواد مخدر، دل زدگی از مدرسه، افت تحصیلی، فقدان بهداشت، مصرف مشروبات الکلی، قتل، ضرب و جرح، روابط نامشروع و ... در اثر حاشیه نشینی بوجود می آید.

لذا به نظر می رسد به طور کلی مسئله ی حاشیه نشینی را باید هم مداوا کرد و هم پیشگیری. مداوا در مورد حاشیه نشینانی است که اکنون در مناطق حاشیه نشین هستند و پیشگیری در مورد مهاجرانی است که اگر روند فعلی ادامه یابد در آینده تبدیل به حاشیه نشینان شهری خواهند شد.

راهکارعمده رفع این معضل در سطح کلان: کاهش و تعدیل مهاجرت های روستایی، تقویت شهرهای میانی و کوچک است .همینطورنظارت بیشتر و دقیق تر متولیان امر ساخت و ساز مسکن در مناطق حاشیه نشین و کنترل جمعیت حاشیه نشینان؛